WANDELTIJD

In die tijden lag Japan inderdaad aan de andere kant van de wereld. Het was een eiland bestaande uit eilanden, en het had gedurende tweehonderd jaar volledig gescheiden geleefd van de rest van de mensheid, het weigerde elk contact met het continent en verbood de toegang aan elke buitenlander. De Chinese kust was bijna tweehonderd mijl verderop, maar door een keizerlijk besluit was het zelfs nog verder verwijderd, waardoor de bouw van boten met meer dan één boom op het hele eiland werd verboden. Volgens een verlichte logica verbood de wet trouwens niet het verlaten van het land, maar veroordeelde zij degenen die probeerden terug te keren tot de dood. De Chinese, Nederlandse en Britse kooplieden hadden herhaaldelijk geprobeerd dat absurde isolement te doorbreken, maar hadden slechts een kwetsbaar en gevaarlijk smokkelnetwerk opgezet. Ze hadden weinig geld verdiend, veel narigheid en wat legendes, goed om ’s avonds in de havens te verkopen. Waar ze faalden, slaagden de Amerikanen dankzij de kracht van wapens. In juli 1853 kwam de commodore Matthew C. Perry de baai van Yokohama binnen met een moderne vloot van stoomschepen, en overhandigde hij aan de Japanners een ultimatum waarin op de opening van het eiland voor buitenlanders werd “gehoopt”. De Japanners hadden nog nooit een schip gezien dat tegen de wind in kon zeilen. Toen Perry zeven maanden later terugkeerde om het antwoord op zijn ultimatum te ontvangen, wilde de militaire regering van het eiland een overeenkomst ondertekenen waarin de opening van twee havens in het noorden voor buitenlanders werd bekrachtigd in het land, en het begin van een aantal eerste, afgemeten, commerciële relaties. De zee rond dit eiland – zei de commodore met enige plechtigheid – is nu veel minder diep.

A quei tempi il Giappone era, in effetti, dall’altra parte del mondo. Era un’isola fatta di isole, e per duecento anni era vissuta completamente separata dal resto dell’umanità, rifiutando qualsiasi contatto con il continente e vietando l’accesso a qualsiasi straniero. La costa cinese distava quasi duecento miglia, ma un decreto imperiale aveva provveduto a renderla ancora piὺ lontana, proibendo in tutta l’isola la costruzione di barche con piὺ di un albero. Secondo una logica a suo modo illuminata, la legge non vietava peraltro di espatriare: ma condannava a morte quelli che tentavano di tornare. I mercanti cinese, olandesi e inglesi avevano cercato ripetutamente di rompere quell’assurdo isolamento, ma avevano ottenuto soltanto di metter su una fragile e pericolosa rete di contrabbando. Ci avevano guadagnato pochi soldi, molti guai e alcune leggende, buone da vendere nei porti, la sera. Dove loro avevano fallito, ebbero successo, grazie alla forza delle armi, gli americani. Nel luglio del 1853 il commodore Matthew C. Perry entrò nella baia di Yokohama con una monderna flotta di navi a vapore, e consegnò ai giapponesi un ultimatum in cui si “auspicava” l’apertura dell’isola agli stranieri. I giapponnesi non avevano mai visto prima una nave capace di risalire il mare controvento. Quando, sette mesi dopo, Perry tornò per ricevere la risposta al suo ultimatum , il governo militare dell’isola si piegò a firmare un accordo in cui si sanciva l’apertura agli stranieri di due porti nel nord del Paese, e l’avvivo di alcuni primi, misurati, rapporti commerciali. Il mare intorno a quest’isola – dichiarò il commodore con una certa solennità – è da oggi molto meno profondo.